Epilepsi, beyin kabuğundaki nöronların anormal ve aşırı elektriksel boşalması sonucu ortaya çıkan ani, tekrarlayıcı, bilinen bir olayla tetiklenmemiş nöbetler ile karakterize bir durumdur.
Epilepsi en sık çocukluk ve ergenlik çağında görülür. Erişkinlerde ise beyin damar hastalıklarından sonra ikinci sıradadır. İleri yaşta başlayan epilepsi nöbetlerinin çoğunda beyinde yer kaplayan bir lezyon (tümör), kafa travması ve beyin damar hastalıkları(inme) nedenler arasındadır.
Tanıda ilk adım klinik tablonun epilepsi nöbeti olup olmadığına karar vermektir. Yanlış tanı ile antİepileptik (AEİ) ilaç kullanım oranı %25 olarak bilimsel yayınlarda bildirilmektedir. Ayrıca tedaviye dirençli epilepsi olarak tanı alan hastaların %20 sinin yalancı nöbet (psikojen nöbet) olduğu da bilinmektedir. Bu nedenle tanı koyarken hasta ve atağı gören kişilerden detaylı bilgi alınması (atağın öncesi, başlangıcı, sonrası) çok önemlidir. Ailede epilepsi öyküsü ayrıntılı bir şekilde araştırılmalıdır.
Nörolojik muayene laboratuvar tetkikleri, beyin görüntüleme (epilepsi protokolü ile çekilmiş MRI) ve elektroensefalografi (EEG) incelemeleri ile tanı desteklenir. Epilepsi tanısı öncelikle klinik olarak konulur. EEG ilk nöbetle gelen hastada önemli bir testtir.
İlk kez epilepsi nöbet öyküsü ile gelen hastaya mutlaka rutin EEG tetkiki yapılmalıdır. Ancak rutin EEG tetkikleri interiktal dönemde (nöbetler arası dönem) genellikle normaldir. Bu nedenle EEG’nin normal olması epilepsi nöbetini dışlamaz. AEİ tedavisi alan epilepsi hastasını takipte düzenli EEG çekimine gerek yoktur. Ancak tedavinin sonlandırılmasına karar verildiği zaman kontrol amaçlı EEG yapılabilir. Bunun yanında her EEG anomalisi de klinik bulgular epilepsi nöbeti ile uyumlu değil ise epilepsi nöbetini desteklemez.
Basit bir sınıflama olarak nöbetleri, bilinç kaybı olan ve olmayan şeklinde ikiye ayırabiliriz. Ancak, yüzlerce epilepsi nöbet çeşidi vardır. Basit nöbetlerde bilinç kaybı olmaz. Kısa süreli (saniyeler) göz dalması, elde sıçramalar, ışık ve sese karşı irkilmeler, baş dönmesi, hıçkırık, gece yatağı ıslatma gibi birçok şekilde nöbetler olabilir.
Toplumda yaygın olarak bilinen bilinç kaybıyla seyreden el ve ayakta kasılma, ağızdan köpük gelmesi, şeklinde oluşan nöbetlerdir.
Epilepsi nöbetleri senkop (bayılma) ve psikojenik (yalancı nöbet) ile en çok karışır ve bu hastalara yanlışlıkla epilepsi tanısı konarak sosyal kısıtlamaya (ehliyet alımı, eğitim yaşamının kısıtlanması) gibi sebep olabilir. Senkop sebebi kalp ve dolaşım bozukluğuna bağlı olabileceğinden yanlış tanı konulması bu hastalıkların tanısı ve tedavisini de geciktirecektir.
Epilepsi tanısı alan bir kişide AEI tedavisine başlama kararı nöbetin tipi, nöbetlerin beklenen doğal seyri ve tekrarlama riskinin yüksekliğine göre karar verilir. Amaç, nöbetleri tamamen durdurmak ya da sıklığını azaltmaktır. İlaç tedavisinde dikkat edilmesi gereken hususlardan biri de kişinin psikososyal ve iş uyumunun korunması, ilacın yan etkilerinin en az olacak şekilde seçilmesidir.
Tanı doğru olsa da epilepsi tipine uygun ilaç seçilmediği taktirde tedavi yine de başarısız olabilir.
Epilepsinin bazı tiplerinde cerrahi tedavide uygulanır. Özellikle tedaviye dirençli temporalobepilepsilerinde cerrahi uygulanır
Epilepside ilaç tedavisi dışında uygulanan tedavi yöntemleri nelerdi?
Dirençli epilepsi hastalarında cerrahi tedavi,vagal sinir stimülasyonu derin beyin stimülasyonu ketojenik diyet ve diğer tedavi seçenekleri arasında yer almaktadır.
Kol ve bacaklarda kasılma, bilinç kaybıyla olan jenereze nöbet geçiren bir hasta gördüğümüzde ilk yapılması gereken başını yana çevirmektir (dilinin geriye kaçmasını engellemek için) yapılan en büyük hata parmak sokarak çeneyi açmaya çalışmaktır. Bunu yerine bulunabilirse metal bir kaşık konulmasıdır. Nöbet süresi genellikle 2-3 dakikadır. Bu sürenin bitmesi beklenir sonrasında hasta sakin ve güvenli bir yere alınır. Nöbet sonrası yarım saate kadar süren uyku hali olacağından (Postiktal) hasta uyandırılmaya çalışılmamalıdır. Nöbetin 10 dakikadan uzun sürmesi durumunda 112 Acil çağırılmalıdır.
- İlaç saati atlanmamalıdır.
- Tek başına yüzme, gece araç kullanma gibi aktivitelerden uzak durulmalıdır.
- Uykusuzluk Epilepsi nöbetini tetiklediğinden vardiya usulü çalışılmamalıdır.
- Işık ve tiz sesler bazı epilepsi nöbetlerini tetikleyeceğinden Yüksek ses ve spot ışıklı ortamlardan uzak durulmalıdır.
- Epilepsi hastası hamile kalabilir. Ancak hamilelik esnasında bebeğe zarar vermeyen ilaç seçimi (AEİ) yapılır.
- Ateşli silah kullanılması gereken meslekler yapılamaz (Polis, Özel Güvenlik vb.)